Nowe Guty: idealny wypoczynek na Mazurach – Co warto zobaczyć?

Nowe Guty (niem. Gutten, Seegutten) – mazurska wieś z bogatą historią nad Śniardwami

Nowe Guty to malownicza wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. Jej położenie w pobliżu Mazurskiego Parku Krajobrazowego, na wysokim brzegu jeziora Śniardwy, sprzyja rozwojowi turystyki. Nowe Guty to miejsce z długą i fascynującą historią, sięgającą czasów przed krzyżackich.

Historia Nowych Gut – od Prusów po współczesność:

  • Pruskie korzenie: Archeolodzy odkryli ślady wczesnopruskiej osady na terenie Nowych Gut, co świadczy o dawnym osadnictwie na tym terenie. Etymologia nazwy „Gutten” wywodzi się prawdopodobnie od imienia założyciela osady – tajemniczego Gutta (Gussa). Pierwotna nazwa „Gussepilcke” sugeruje pruskie pochodzenie i może oznaczać „gród Gussa”.
  • Lokacja wsi: Wieś została lokowana 11 listopada 1450 roku przez prokuratora kętrzyńskiego Wolfganga Sauera. Pierwszy sołtys, Bartko Szmidt, otrzymał 6 łanów na prawie chełmińskim, a pozostałe 60 łanów rozdysponował między osadników.
  • Zmiany nazw: W historii spotykamy różne formy zapisu nazwy wsi: Gussepilcke (1450), Guttloffker (1483), Gutten (1493), Guthen, Seegutten (przed 1945), Guty Nadjeziorne (po II wojnie światowej).
  • Prawa i obowiązki mieszkańców: Sołtys sprawował niższe sądownictwo i pobierał część opłat. Wraz z następcami był zobowiązany do służby wojskowej na „sposób pruski”. Mieszkańcy oddawali czynsz, daninę (płużne) i odrabiali szarwark. Mieli również prawo do rybołówstwa na potrzeby własne.
  • Wojna trzynastoletnia: Mieszkańcy Nowych Gut początkowo wsparli Związek Pruski, ale po bitwie pod Rynem poddali się Zakonowi.
  • Rozwój i zmiany administracyjne: Nowe Guty rozwijały się jako jedna z większych wsi w okolicy. Od 1477 roku należały do komturstwa ryńskiego, a po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego – do starostwa w Rynie (do 1752 roku). W 1539 roku wieś zamieszkiwała ludność polska.
  • XX wiek i plebiscyt: Na początku XX wieku w Nowych Gutach mieszkało około 750 osób. Przed 1945 rokiem Mazury zamieszkiwali Polacy, Niemcy i Mazurzy. W 1910 roku w powiecie piskim ponad 60% mieszkańców deklarowało język mazurski jako ojczysty. Po I wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego, odbył się plebiscyt, w którym mieszkańcy Nowych Gut opowiedzieli się za Prusami Wschodnimi.
  • Po II wojnie światowej: Po 1945 roku Mazury zostały przyznane Polsce, a nazwa wsi została spolszczona. W Nowych Gutach wychował się poeta Zbigniew Chojnowski. W latach 1954–1957 wieś była siedzibą gromady, a następnie weszła w skład gromady Orzysz. W latach 1975–1998 należała do województwa suwalskiego.

Zabytki Nowych Gut:

  • Wiatrak typu holenderskiego: Zbudowany na początku XX wieku, obecnie przebudowany do funkcji mieszkalnej.
  • Dawny cmentarz ewangelicki: Założony w połowie XIX wieku, z najstarszym zachowanym nagrobkiem z 1884 roku i kwaterą wojenną z okresu I wojny światowej. Pochowani są tu m.in. Utffz. Franz Naudßus i Wehrm. August Bernsee oraz trzech nieznanych żołnierzy niemieckich.

Turystyka:

Położenie nad Śniardwami i bliskość Mazurskiego Parku Krajobrazowego czynią z Nowych Gut atrakcyjne miejsce dla turystów. Możliwość uprawiania sportów wodnych, wędkowania, turystyki pieszej i rowerowej przyciąga wielu odwiedzających.

1 thought on “Nowe Guty: idealny wypoczynek na Mazurach – Co warto zobaczyć?”

Comments are closed.

Scroll to Top