Klusy: Mazurska wieś z bogatą historią

Kościół w Klusach

Klusy (niem. Klaussen, Claussen, Klausen) to niewielka wieś, którą znajdziemy w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. Wieś leży na zachodnim skraju Pojezierza Ełckiego i otaczają ją trzy jeziora: Lipińskie, Druglin i Kraksztyn. To malownicze położenie czyni Klusy atrakcyjnym miejscem dla miłośników przyrody i aktywnego wypoczynku. Mimo niewielkich rozmiarów Klusy posiadają bogatą i burzliwą historię, która sięga średniowiecza.

Średniowiecze i czasy krzyżackie (XIV-XVI w.)

Początki Klusów datują się najprawdopodobniej na XIV wiek. Historycy niemieccy, choć nie ma na to jednoznacznych dowodów, wywodzą nazwę wsi od Clausula Mariana, zgromadzenia zakonnego. Zakon ten miał posiadać tu klasztor w 1354 roku. Niezależnie od tego, Klusy są jedną z najstarszych wsi w powiecie piskim.

W czasach krzyżackich, wieś, będąc częścią komturii ryńskiej rozwijała się dynamicznie. W 1530 roku istniała tu łacińska szkoła parafialna. Fakt ten świadczy o wysokim poziomie edukacji w regionie już w XVI wieku.

Podział administracyjny i życie wsi w XVI-XVIII wieku

Administracja przypisała Klusy do starostwa ryńskiego. Starostwo to dzieliło się na okręgi (Orzysz) i rewiry (m.in. Grzegorze, Skomack, Dąbrówka, Jora, Orle, Orzysz). Klusy wchodziły w skład rewiru w Skomacku, obejmującego również Grzegorze, Lipińskie, Ogródek, Rożyńsk i Ruską Wieś.

Starosta ryński, Jerzy von Diebes, nadał przywilej Wojtkowi Mikusiowi na osadzenie wsi na 20 łanach. Mieszkańcy otrzymali za to 8 lat wolnizny. We wsi działało 5 karczm, co świadczy o bogatym życiu towarzyskim mieszkańców.

W XVIII wieku Klusy należały do starostwa w Szestnie, domeny w Orzyszu, sądu w Ełku i okręgu kościelnego w Piszu. W 1821 roku wieś liczyła 131 mieszkańców.

Kościół w Klusach: Burzliwe dzieje (XIV-XX w.)

Kościół w Klusach stanowi ważny element historii i krajobrazu wsi. Krzyżacy zbudowali pierwszy kościół w XIV wieku. Była to prawdopodobnie kaplica. W 1754 roku, z powodu złego stanu technicznego, rozebrano stary kościół. W jego miejsce, dzięki pomocy króla Fryderyka II, stanął nowy, masywny kościół z 12 wysokimi i szerokimi oknami. Niestety, kościół ten spłonął w 1858 roku.

Obecny kościół, zbudowany w stylu neogotyckim w 1884 roku, pochodzi z tego okresu. Po II wojnie światowej, dzięki staraniom księdza Józefa Kąckiego, kościół otrzymała ludność katolicka. Obecnie nosi on imię Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych.

Z kościołem w Klusach związane są liczne legendy i opowieści. Jedna z nich opowiada o proboszczu Wiśniewskim, który w 1640 roku wypędził diabła z opętanej kobiety. Na pamiątkę tego wydarzenia, na rogu kościoła znajduje się kamień z odciskami stóp diabła.

Klusy w XIX i XX wieku: Ośrodek polskości i trudne czasy

W XIX wieku Klusy stały się ważnym ośrodkiem polskości na Mazurach. Proboszcz Leopold Kraska, szkolny kolega Gustawa Gizewiusza, gorąco bronił języka polskiego i kultury mazurskiej. W połowie XIX wieku parafia w Klusach liczyła 2220 osób, w tym 2042 Polaków.

W Klusach urodzili się bracia Gustaw i Jan Sawiccy. Bracia ci współzałożyli Związek Mazurów i współtworzyli pismo „Czech”. Mazurski poeta Michał Kajka, mieszkający w Ogródku, uczęszczał do kościoła w Klusach.

W 1939 roku w Klusach mieszkało 315 osób. W styczniu 1945 roku wieś wyzwoliły wojska radzieckie. W wyniku działań wojennych, około 80% domów spłonęło. Po wojnie, w ramach akcji „Wisła”, przesiedlono ludność ukraińską. W latach 70. większość ludności mazurskiej wyjechała do Niemiec. Wieś do dziś nie odzyskała swojej dawnej świetności.

Klusy dzisiaj

Klusy to dziś niewielka wieś, zamieszkiwana przez około 75 osób. Mimo trudnej historii wieś zachowała swój unikalny charakter i piękno. Okolica Klusów, z jeziorami i lasami, cieszy się popularnością wśród turystów. Turyści cenią sobie spokój i bliskość natury, które oferują Klusy.

Podsumowanie

Klusy to wieś z bogatą i burzliwą historią, która odzwierciedla losy Mazurów na przestrzeni wieków. Mimo trudnych czasów wieś zachowała swoją tożsamość i unikalny charakter. Klusy to miejsce, które warto odwiedzić, aby poznać historię i kulturę Mazur.

Scroll to Top